de kapelmeester
van de pompiers

Lucien
Van Damme

Heel de familie Van Damme. Op de eerste rij Paula, vader Laurent, moeder Zulma, Marie-José en Denise. Op de tweede rij staan Mariette, André, Marcel, Willy en Lucien.

Soms hadden we ook kolen en die werden in grote brokken bij ons aan huis geleverd en in de stal gestockeerd. Iedere avond moest iemand van ons stoofhout kappen en ook voor kolen zorgen. Met een grote ijzeren hamer moest je dan die grote blokken steenkool kleinen en als er volgens mijn vader zijn goesting te veel gruis bij was, kon je er nog een roefeling bij krijgen.
Met acht kinderen sliepen we in drie bedden op een kafzak op zolder. Als we het ’s avonds in bed te bont maakten, stormde ons vader de trap op en konden wij kennismaken met zijn vijf geboden. Ik sliep gelukkig in het laatste bed en de storm was dan bijna geluwd voor hij bij mij was, zegt Lucien.
Veel spelen hebben we in onze jeugd niet gezien, gaat Lucien verder. Enkel ’s zondags kregen we wat pree en konden we wat bijverdienen als we de barrekens voor de kaatsers gingen zetten. En voor de rest deugnieterij uitsteken: een fijne ijzerdraad over de weg spannen, een oude moor vol water aan een klink gaan hangen en dan hard kloppen…

Avondschool
Ook al was Lucien van school af, hij wou nog bijleren. Van zijn veertiende tot zijn drieëntwintigste heeft hij zich verder bekwaamd in het weven en het spinnen. Eerst ging ik naar de Weefschool in de Kloosterstraat, vertelt Lucien. Dat was twee jaar, drie avonden per week. Ik kreeg les van Gaspard Van Driessche en Gustaaf De Varé. Daar stonden echt getouwen waarop je kon weven.
Dat was eigenlijk raar. Ik werkte in een spinnerij en ik leerde weven. Ik wou dat gewoon kunnen, zegt Lucien. Ieder jaar was ik de eerste, zegt Lucien in alle bescheidenheid en dat leverde me op het einde van het tweede jaar een premie op van 500 frank (12.50 euro) van de Textielfederatie van België. Ik heb er lang op moeten wachten, zegt Lucien, maar ik heb ze uiteindelijk toch gekregen.
Na die twee jaar ben ik dan naar de Zondagsschool in Lokeren getrokken. Daar volgde ik ’s zaterdags spinkunde en op zondag het derde jaar weefkunde. Spinnen heeft hij drie jaar gevolgd en daarna kwamen de synthetische vezels op en volgde hij ook deze cursus. Weven was vooral praktisch maar spinkunde was eigenlijk pure theorie, dat was niet van de poes, dat kan ik je verzekeren Ja, zegt Lucien, dat waren heus wel zware weken, dat kan ik je vertellen. Ik werkte tot ’s zaterdagsmiddags en dan met mijn fietske naar Lokeren en zondagvoormiddag hetzelfde liedje.

Van der Eecken
Die bijscholingen legden Lucien geen windeieren. Als jonge gast was mijn eerste jobke de pressen jute die uit Bangladesh kwamen loskappen en die dikke touwen ontrafelen zodat die ook verder verwerkt konden worden. Daarna heb ik gewerkt als aftrekker om de volle spoelen van de machine te halen. In de laatste jaren voor mijn legerdienst in 1957 heb ik in het ekelkot (waar de jute werd uitgetrokken) gestaan.

Na den troep startten ze bij Van der Eecken met nachtploegen en er werd een meestergast aangesteld. Pee Bontinck die in de smisse werkte vroeg me waarom ik eigenlijk naar school was geweest. Was dat om van de straat te zijn of wou je daar iets mee bereiken? Als ik jou was, zou ik me toch maar eens laten horen, gaf hij me als raad. Ik trok mijn stoute schoenen aan, gaat Lucien verder, en na een week kwam de directeur bij mij en zei dat ik ook meestergast werd voor de nachtploeg. Maar, verwittigde hij me, we twijfelen niet aan je technische bekwaamheid maar ge zult u als 21-jarige boven die mannen moeten zetten. Ge moet weten, in die tijd kregen we ieder jaar een instroom van grondwerkers. Vrieszegels en regenverlet hadden ze toen nog niet uitgevonden. Die grondwerkers stopten in oktober-november en in de lente waren die weer weg.

’s Nachts verdiende je meer, zegt Lucien, maar ik deed dat liever dan in drie ploegen te werken. Dat is een grotere miserie. Eens je dat gewoon bent, staat je ritme erop. Ik begon om 9 uur tot 5 uur ’s morgens.
In mijn beginperiode hadden wij weken van 48 uren, ook als 14-jarige. Vertel mij niks over kinderarbeid! Dat was een heel andere tijd. In Zele begonnen alle fabrieken om 5 uur ’s morgens. Dat betekende om 4 uur opstaan, een boterham eten, op je fiets springen en beginnen. Tussendoor eens koffie drinken of een boke eten, dat was geen school. Als de meestergast je erop betrapte, was je een kwartier kwijt. Ik beklaag me niet.

Ik heb 26 jaar bij Van der Eecken gewerkt. Ik heb daar een serieuze evolutie meegemaakt van het vlas, over de jute naar de synthetische garens. Het was een bedrijf dat serieus investeerde in machines en gebouwen. Zijn laatste jaren werkte Lucien op de proeflijn waar nieuwe garens en kleuren werden ontwikkeld. Door onenigheid met enkele witte frakken, zoals hij dat noemt, heeft hij in 1978 ontslag genomen en ging hij bij Theo Dessault in het industriepark aan de slag. Eerst als allroundman, later als meestergast. In 1995, op 57 jaar, kreeg hij de kans om met brugpensioen te gaan en dat moesten ze hem geen twee keer vragen. Ik heb 43 jaar gewerkt, zegt hij, én geen enkele dag gedopt!

Luc ontvangt een medaille voor 25 jaar trouwe dienst van Roger Van der Eecken tijdens een personeelsfeest in 't Zelehof.

Lucien & Alice

Na het leger waren de saxen onderbezet en vroeg de dirigent of ik geen zin had om over te schakelen. Ik heb toen ja gezegd en Clemens Roosendans heeft me toen les gegeven. Clemens was een muzikant zonder weerga. Gaf die man een borstelsteel en hij maakte er muziek mee. En nu, zovele jaren later, speel ik nog altijd sax.

Lucien kan terugblikken op 65 jaar muzikant. Da’s toch niet mis. Als jonge gast zei er ooit eens een muzikant dat hij al 35 jaar bij de harmonie was. Dat leek in onze ogen een eeuwigheid en nu heb ik er bijna het dubbele opzitten. Ik heb veel mooie herinneringen aan al die jaren, zegt Lucien. Ik herinner me hoe ik in uniform – ik was toen in het leger – heb meegespeeld op de Expo in Brussel in 1958. Twee keer trokken we met de harmonie naar Lienz, naar Binche. We hebben samen met de harmonie van Merchtem een concert gegeven op de Grote Markt in Brussel, op de Floraliën gespeeld… Eigenlijk te veel om op te noemen, zegt Lucien.

De Cecilia’s in de jaren stillekes waren ook anders dan nu. Nu neemt iedereen congé maar dat was vroeger geen school, vertelt Luc. Wij hadden per jaar slechts acht dagen verlof. Cecilia was vier dagen: zaterdag, zondag, maandag en dinsdag. Op maandag en dinsdag moesten we vroeg uit ons bed want om 5 uur was het werkdag, ik moet je niet vertellen dat dat soms niet met een frisse kop was. ’s Zondags en ’s maandags was het bal en dat begon om acht uur. Als je geen lid was, kwam je niet binnen en je ging best om zes uur want om zeven uur was er geen enkele stoel meer vrij. ’s Zaterdags speelde de harmonie eerst een concert en na de pauze was er een conferencier, een buikspreker of een zanger of zoiets. Jef Burm en het Ketje (Renaat Grassin) hebben nog zo’n avond verzorgd.

Vroeger zag je de harmonie ook meer op straat, gaat Luc verder. Om je een voorbeeld te geven in juni was er de sacramentsprocessie. Dat was slenteren, slenteren en nog eens slenteren en halt houden om aan iedere kapel het ‘Ten velde’ te blazen. Daarna moest je rap rap naar huis want om half twee moest je terug aan De Kroon zijn want in de namiddag stond Heikantkermis op het programma. We gingen al spelend te voet langs de Gentse steenweg naar de Heikant. Dat zou je nu eens aan de muzikanten moeten vragen, ze verklaren jou zot.

Ik moest iedere dag oefenen wilde ik bijblijven en wat er ook bijkwam, voegt Lucien er aan toe, de laatste jaren waren er veel vernieuwingen zoals werken met de computer en dergelijke, da was gene zever. Als ik niet alle dagen oefende, kon ik niets gaan doen op de repetitie. De repetities duurden tot half elf, elf uur. En als de meesten nog grote potten stonden te drinken in Het Anker, moest ik al denken dat ik er de volgende morgen om vier uur uit moest om te gaan werken. Let op, vervolgt Luc, ik heb geen ontslag genomen, voor het lichte werk kunnen ze nog altijd op me rekenen: Cecilia, de stoet van 11 november, meiavond, een serenade. En ik doe dat nog altijd met veel plezier, zegt Lucien.

We waren misschien niet de beste muzikanten maar we konden alle vijf zingen en overal waar we kwamen was het ambiance verzekerd. We deden trouwfeesten maar we speelden ook bals voor de Rijkswacht, in ’t Feestpaleis in Beervelde, ’t personeelsfeest van de Renault, in ’t Groot hof… In Beervelde begonnen we om 6 uur ’s avonds en om elf uur was het gedaan, dan ging iedereen naar huis. Dat zou je nu eens moeten zeggen tegen de jeugd van tegenwoordig, voegt Lucien er smalend aan toe, ze verklaren je zot.
Ik heb dat achttien jaar gedaan tot in 1974. De Melodia Boys, dat was plezant maar je mocht dat niet onderschatten want de maandagmorgen om vier uur liep de wekker af. In 1974 heb ik tegen mijn collega’s gezegd dat wat ik verdiend heb niet naar de dokter ging dragen. We hadden toen net ons huis gekocht en dat wilde ik ook nog veranderen. Een gast van Sint-Niklaas heeft dat muziekgroepje verder gezet. Hij veranderde de naam in The Rising Sun maar die zon is snel ondergegaan.

Zijn eerste confrontatie met de vlammen was toen in 1967 cinema Rio in de Oudburgstraat in brand stond. Lucien heeft in de 34 jaar een paar grote branden meegemaakt: Zenith Rubber, CRC en de houtzagerij van Walraeve in 1976. Het moeilijkste dat ik ooit meemaakte, vertelt Lucien, was toen commandant Remi Van Acker me optrommelde voor een lijk van een man die al zes dagen dood was. Manneke, dat stonk uren in de wind. Ik heb nog nooit gerookt maar toen was ik blij dat ik een sigaret en een druppel kreeg. Waar ik het ook moeilijk mee had waren de accidenten. Vooral deze waar er gewonden in het wrak gekneld zaten. Ik ben heel mijn loopbaan bij de brandweer gewone brandweerman geweest. Toen ik overstapte naar de erewacht (lees de brandweerlieden op rust), hebben ze me adjudant en later luitenant gebombardeerd louter om mijn verdienste voor de muziekkapel.

De externen hebben allemaal een uniform en krijgen een kleine onkostenvergoeding. Ook bij de Barbarafeesten worden ze in de watten gelegd zodat ze geen extra kosten hebben.
Het muziekkorps heeft ieder jaar twee vaste optredens: het aperitiefconcert met de opendeurdag en de mis met Barbara. Maar daarnaast zijn er nog activiteiten: soms worden ze uitgenodigd door een ander brandweerkorps zoals in Lokeren, Boom, Zoersel en zelfs in Sankt-Vith in de Oostkantons heeft onze muziekkapel een concert gegeven. Ook verbroederde de muziekkapel met de Feuerwehr uit het Duitse Berzbuir (een dorpje een eindje voorbij Aachen). Allemaal activiteiten waar Lucien met veel voldoening op terugkijkt.
Maar het hoogtepunt was ongetwijfeld de viering van het 75-jarig jubileum van de muziekkapel in 2006. Normaal was dat een jaartje vroeger maar omdat de harmonie in 2005 haar 175 jaar vierde hebben we dat een jaartje uitgesteld. Voor dat jubileum hebben we een muziekfestival voor Oost-Vlaamse muziekkorpsen georganiseerd. Ik heb die dag de mars van de Brandweer gedirigeerd met 200 muzikanten. Dat was één van de mooiste dagen uit mijn leven, glundert Lucien. Ik ben er nu 75, gaat hij verder, buiten een operatie aan mijn minuscus en mijn ogen, heb ik al sjans gehad met mijn gezondheid. Ik zal het alleszins niet zo lang trekken als René Certyn, maar zolang ik me goed voel doe ik verder.

Ik heb echt geluk dat ik mijn dictafoon bij me had, die namiddag. Lucien is een spraakwaterval zonder weerga. Dat zijn leven meer dan gevuld was, zover was je inmiddels wel al.

Hoe vul je nu je dagen? is mijn laatste vraag. O, komt zijn vrouw Alice tussen, hij is nog altijd lid van den huisduivenbond, nooit niet thuis. Ja, antwoordt Luc op zijn beurt, moest ik niets om handen hebben, ik werd zot. Ik wil niet mangelen met zovelen die zich iedere dag dood vervelen. De muziekkapel, de adviesraad van de brandweer waarin ik al zoveel jaren actief ben, de harmonie vragen heel wat van mijn tijd. Ook bij mijn kinderen steek ik regelmatig een handje toe in de tuin en sinds ik met pensioen ben, maak ik ieder jaar een mooie reis. Vrouwtje Alice heeft het niet zo begrepen op het vliegtuig en dus sluit Lucien aan bij een groepsreis. Als hij me vertelt waar ie overal geweest is, word ik een tikkeltje jaloers: Venezuela, Kenia, Mexico, India, Indonesië, Brazilië, Vietnam, Cambodja, Thailand, Cuba… Vorig jaar trok hij met zijn vrouw naar Praag en met zijn kinderen naar Noorwegen. Dit jaar staat Djerba op het programma.